İngiltere‘de Oxford Üniversitesi bünyesindeki Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü, dünya nüfusunun yarısını kapsayan, ortalarında Türkiye’nin de bulunduğu 46 ülkedeki dijital haber tüketimi ile ilgili 2022 Dijital Haber Raporu’nu yayınladı.
Yaklaşık 93 bin dijital haber tüketicisi ile yapılan anketin sonuçlarına dayanan raporda, global çapta tüketicilerin haberlere ilgisinin azaldığı ve gazetecilik ile toplum ortasındaki bağın yıprandığı belirtiliyor.
Rapor, hâlâ gazete, mecmua vb. dijital olmayan haber kaynakları kullanımının en fazla Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) yaygın olduğunu ve ABD’yi bu alanda Japonya, İngiltere ve Fransa’nın izlediğini ortaya koyuyor.
Genel manada haberlerden kaçınanların sayısının da arttığı belirtilirken kelam konusu 46 ülkede tüketicilerin yüzde 43‘ü, haberlerden uzak durmalarının en kıymetli sebebi olarak çok fazla siyasi ve Covid-19 haberine maruz kalmayı gösteriyor. Yüzde 36’lık bir kesim haberlerin kendini olumsuz etkilediği için uzak durmayı tercih ettiğini lisana getirirken yüzde 29’luk bir küme haberlerin güvenilmez ya da taraflı olduğunu düşünüyor.
Türkiye’de gazetecilik ekonomik baskı altında
2022 Dijital Haber Raporu’nun Türkiye başlığı altında kaleme alınan en dikkat alımlı noktalardan biri, Türkiye’de “yüksek enflasyon, şiddetli siyasi şartlar ve ticari baskılar” nedeniyle bağımsız gazetecilerin mali güvenliklerinin “giderek daha fazla tasa verici” boyutlara ulaştığı istikametindeki söz.
Raporda, Türk lirasının geçen yıl ABD doları karşısında yüzde 50 oranında bedel kaybettiği ve düşen gelirlerle artan kağıt maliyetleri sebebiyle çok sayıda gazetenin ayakta kalma gayreti verdiği vurgulanıyor.
Hükümet aksisi ve alternatif medyanın, ekonomik krize karşı hükümet yanlısı medyaya nazaran daha savunmasız olduğu da yer alırken, buna neden olarak devlet kurumlarının neredeyse sırf hükümete yakın yayın organlarına reklam vermesi ve Fox TV Haber, Tele 1 ve Halk TV üzere AKP hükümetini eleştiren yayın kuruluşlarının RTÜK tarafından tekraren para cezasına çarptırılması gösteriliyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan medya mensuplarına açıklamalarda bulunuyor.Fotoğraf: picture-alliance/AA/B. Ozkan
Dijital Haber Raporu’nda, yakın tarihte yayınlanan bir öbür rapora atıfla 2021 yılında RTÜK tarafından bağımsız medya kuruluşlarına, toplamda yaklaşık 2 milyon dolar ceza kesildiği ve bunun, kelam konusu kuruluşları daha da sıkıntı durumda bıraktığı söz ediliyor.
Raporun devamında Türkiye’deki medyanın durumu hakkında şu yorum yapılıyor:
“Siyasi sansür, bağımsız medya üzerinde ek baskılar oluşturuyor. Çevrimiçi haber kaynakları vakit zaman engellenirken bazen de uygunsuz yahut saldırgan olduğu düşünülen içerikleri kaldırmaları istenmeye devam ediyor. Örneğin hükümet ihalelerindeki usulsüzlüklere ait haberler, süratli mahkeme kararlarıyla ya engelleniyor ya da kaldırılıyor.”
Türkiye’de bağımsız yayın organlarının nizamlı olarak enflasyonun tesirini haberleştirdiği, hükümet yanlısı yayınların ise, emekli maaşlarındaki artış üzere daha olumlu haberlere odaklandığının altı çizilirken; önde gelen bağımsız gazetecilerin, hükümet tarafından onaylanmayan bahislerde haber yaptıkları için daima olarak gözaltına alındığı yahut davalarla karşı karşıya kaldığı da kelam konusu raporda yer alan tabirlerden bir oburu.
Uluslararası kuruluşlardan lisans istenmesi
2022 Dijital Haber Raporu, Türkiye’ye yayın yapan Deutsche Welle, Euronews ve Voice of America’nın Türkçe servislerinden RTÜK’ün yayın lisansı talep etmesine de değiniyor. Euronews bu süreçte lisans muhtaçlığını önlemek için kimi görüntüleri internet sayfasından çıkarmış; Deutsche Welle ve Voice of America ise RTÜK’ün lisans talebini kabul etmeyerek mevzuyu temyize taşımıştı. Burada mahkemenin vereceği karar bekleniyor.
Türkiye’de raporun hazırlanması için yapılan ankete katılanların yalnızca yüzde 23’ünün, medyanın siyasetin tesirinden bağımsız olduğunu düşündüğünü lisana getirmesi de, raporda “şaşırtıcı değil” yorumu ile bedellendiriliyor.
FOX TV birinci, A Haber sonuncu
Dijital Haber Raporu’na nazaran Türkiye’de en fazla izlenen, takip edilen ya da okunan medya kuruluşlarının başında, yüzde 58’lik bir kesitin haftada en az bir kere izlediği FOX TV geliyor. Sözcü gazetesi bu kategoride yüzde 33 ile ikinci, CNN Türk ise yüzde 31 ile üçüncü sırada yer alıyor. Kelam konusu sıralamanın son sırasında ise yüzde 18’lik oranla A Haber kanalı bulunuyor.
