Yanan bölgelere hangi ağaç? Uzmanlar yanıtladı

Uzmanlar, Ege ve Akdeniz bölgelerindeki orman yangınlarında yanan kızılçam ağaçlarının yerine öteki tıp ağaçların dikilmesi tarafındaki görüşlerin bilimsel olmadığını belirtti.

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Meral Avcı, kızılçamın Türkiye’ye sonradan getirilen bir ağaç tipi olmadığını, Akdeniz havzasında binlerce yıldır varlığını sürdürdüğünü söyledi.

Kızılçamın Akdeniz’de Toroslarda kurak olan alçak kısımlarda bazen tek başına bazen de karışık ormanlar kurduğunu anlatan Prof. Dr. Avcı, şöyle konuştu:

“Çoğunlukla dağlarda, 1000 metrelerden itibaren de yerini Toros göknarı ve sedir üzere kozalaklı ağaçlara bırakır. Ülkemizin Akdeniz ormanları burada belirtilen ağaç cinsleri dışında yüzlerce endemik bitkinin hayat alanıdır. Bu doğal ekosistemlerin, kendilerini doğal yollarla yenilemesine müsaade verilmelidir. Bu, ormanlarımızın geri kazanımı bakımından kıymetlidir, sabır birebir vakitte saygıyı gerektirir. Bilhassa yabancı çeşitlerle ağaçlandırma, gerçek bir yaklaşım değildir. Ne kadar yeterli niyetli olursa olsun ağaçlandırma konusunda yapılacak kusurlar gelecekte değerli problemlere yol açabilecektir.”

Avcı, Akdeniz ekosisteminin asli ağacı olan kızılçamın en geniş yayılış alanının Türkiye olduğunu lisana getirerek, “Bu ağacın ülkemize sonradan getirildiği, çabuk yandığı için yerine ‘zeytin yahut meyve ağaçları dikilsin’ üzere bilimsel olmayan kanılara katılmak mümkün değildir” dedi.

Akdeniz ekosistemlerinde yangının binlerce yıldır var olduğunu, bugünün iklim şartları ve insan tesirinin bu yangınların sayısını ve sıklığını arttırdığını kaydeden Avcı, Akdeniz ekosisteminde yer alan bir ülke olunduğunu unutmadan, en berbat senaryoların dikkate alınarak orman teşkilatının güçlendirilmesi gerektiğini söyledi.

Avcı, yangın sonrasında büyük bir süratle geniş alanlarda yapılacak bilinçsiz ağaçlandırma çalışmalarıyla doğal ormanların korunamayacağını vurgulayarak, yangın sonrası yapılacaklar için bilimsel ikazların dikkate alınması ve kesinlikle ekosistemin kendini yenilemesine müsaade verilmesi gerektiğini belirtti.

Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Ahmet Tolunay da kızılçamın Türkiye’nin orman kaynaklarının en kıymetli varlığı olduğunu ve ormancılığın en güzel halde yapılmasına kolaylık sunan bir çeşit olduğunu söyledi.

Akdeniz ekosisteminin değerli bir tipi olan kızılçamın binlerce yıldır bu coğrafyada yetiştiğine dikkati çeken Tolunay, şunları kaydetti:

“Bu yangınlar bu sene ortaya çıkmadı, 500 yıl evvel de vardı. Bu ekosistemler global ısınma ile bir arada daha hassas ekosistem haline geldi. ‘Kızılçamı kaldıralım, zeytin dikelim, diğer bir ağaç tipini dikelim’ formunda söylenen şeyler ormancılık bilimine ters bahisler. Kızılçamın bir özelliği de şu, ağaçlandırma suretiyle kızılçam ormanı kurabildiğiniz üzere, kızılçam tohumu çimlenme kabiliyeti çok elverişli olduğu için resen yetişiyor. Göreceksiniz bu sene yanan yerler içerisinde tohumdan kendisini yenilemiş vaziyette, bir kaç yıl içerisinde fidecikler oluşacaktır. Ağaç tipinin değiştirilmesi mümkün değil. Tabiata karşı gelemezsiniz. Tabiat getirdiğiniz ağaç çeşidini kabul etmez.”

İzmir Katip Çelebi Üniversitesi (İKÇÜ) Orman Mühendisliği Kısmı Dr. Öğretim Üyesi İsmail Baysal ise kızılçamın sık çıkan yangınlara adapte olmuş bir tıp olduğunun altını çizdi.

Büyük ve şiddetli yangınlar sonrasında hayatiyetlerini kaybetmiş olan yaşlı kızılçam ağaçlarının yerine gençlerinin başarılı bir biçimde gelebildiğinin görüldüğünü anlatan Baysal, bu durumun, tıbbın milyonlarca yıllık bir süreçte yangınla olan yakın bağı sonucunda gelecek kuşağını teminat altına alabilmek için kozalaklarında depoladıkları tohumlarını şiddetli bir yangın sonrasında dökmesiyle gerçekleştiğini söz etti.

Baysal, kızılçamın sık çıkan ve şiddeti düşük yangınlardan etkilenmeyerek büyük ölçüde hayatiyetlerine devam edebildiğini kaydederek, şöyle konuştu:

“Kızılçam tipi için yangına dayanıksız cinstir diye bir tanımlama yapılması yanlışsız değildir. Dünyadaki en geniş yayılışını ülkemizde yapan kızılçam tipi milyonlarca yıllık bir süreçte baş aktör yangınların kendisine dikte ettiği şartlar dahilinde günümüze kadar epey başarılı bir halde ulaşmış bulunuyor. Buna karşın, bu çeşidin bugünlere gelmesinde büyük katkısı bulunan yangın ile olan etkileşimi, yangının bizlere yansıyan olumsuz tesirleri nedeniyle, tıbbın ilişkin olduğu tabiatından dışlanmak isteniyor olmasını hem ekolojik hem de ekonomik olarak makul ve mantıklı bulmuyorum.”

Kızılçam ormanlarının yalnızca kızılçamdan ibaret bir ağaç topluluğu da olmadığını, kızılçam ormanlarına bağımlı olarak yaşayan birçok bitki ve hayvan cinsinin bulunduğunu belirten Baysal, “Dolayısıyla, kızılçam cinsinin zeytin ve meyve ağaçları üzere çeşitler ile değiştirilmek istendiğinde kızılçam ormanlarının barındırdığı biyolojik çeşitlilik üzerine muhtemel tesirleri ve bu tesirler istikametinde ortaya çıkacak olan olumsuz sonuçların etraflıca kıymetlendirilmesi ve düşünülmesi lazım gelmektedir” dedi.

Baysal, Türkiye’de bu orman ağacı tipi ve öbür ayrıca orman ağacı çeşitleri için yürütülen ormancılık faaliyetlerinde tabiata mümkün olduğunca uygun bir biçimde müdahale edilmeye çalışıldığına değinerek, ayrıca dünya ülkelerinde yangınlar sonrasında yanan alanların yine ormanlaştırılmasında, öncelikli olarak o alana mahsus doğal çeşitlerin kullanıldığını kelamlarına ekledi.