Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un bugün Ankara temaslarında gerek tahıl sevkiyatı gerekse Suriye’ye düzenlenecek muhtemel operasyonla ilgili olarak görüşmelere devam edilmesi tarafında bir eğilim yük kazanırken, gözler gelecek hafta düzenlenecek olan Astana görüşmelerine çevrildi.
Lavrov’un beraberinde askeri bir heyetle yaptığı ziyaretin iki ana gündem unsurunu Ukrayna’da limandaki gemilerde bekleyen tahılın sevkiyatı ile Türkiye’nin Suriye’ye mümkün bir operasyonu oluşturuyordu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Güvenli bölge oluşturma kararımızın yeni bir safhasına geçiyoruz. Tel Rıfat ve Münbiç’i teröristlerden temizliyoruz” kelamları ile birkaç haftadır konuşulan operasyonun gayesi biraz daha besbelli hale gelmişti.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Lavrov ile düzenlediği ortak basın toplantısında Rusya ile kimi bölgesel bahislerde farklı görüşleri olsa da yakın çalıştıklarını belirterek, “Suriye’nin kuzeyinde artan PKK/YPG tehdidine karşı önlem almamız gerekiyor. Suriye’nin hudut bütünlüğü ve toprak bütünlüğünün korunması gerektiğini vurguladık” diye konuştu.
Lavrov ise Suriye ile ilgili Çavuşoğlu’na yöneltilen soruya kendisi de cevap vermek isteyerek, bir yandan Astana formatı kapsamında yürütülen görüşmelere dikkat çekti; başka taraftan da “Türkiye’nin hudut güvenliği hassasiyetini önemsiyoruz” tabirlerini kullandı.
Rus tarafı Astana’ya atıf yaptı
DW Türkçe’nin Türk yetkililerden edindiği bilgilere nazaran, Rusya tarafı görüşmelerde operasyon konusunda basın toplantısındaki telaffuzlardan çok farklı bir tavır sergilemedi. Türk tarafının Suriye’den kendisine yönelik hücumların devam ettiği ve bu çerçevede operasyonun gerekliliği ile ilgili açıklamalarına karşılık Rus yetkililerce katı bir biçimde olumsuz cevap verilmediği belirtiliyor. Bu mevzudaki istişarelerin sürdürülmesi eğiliminin ağır bastığı ve bu çerçevede Kazakistan’da gelecek hafta yapılacak Astana görüşmelerine atıfta bulunulduğu da öğrenildi.
Türkiye, Rusya ve İran garantörlüğünde Suriye krizine tahlil hedefli oluşturulan Astana görüşmelerinin yeni çeşidi 14-16 Haziran’da Kazakistan’ın başşehri Işık Sultan’da düzenlenecek. En son Aralık 2021’de gerçekleştirilen 17. Astana görüşmelerinde, Suriye’deki şimdiki durum, insani yardımların ulaştırılması, Cenevre’deki Suriye Anayasa Komitesi çalışmalarının tekrar başlatılması, mahkumların değişimi, rehinelerin hür bırakılması ve kayıp şahısların aranması üzere inanç artırıcı tedbirler en önemli gündem hususları olmuştu.
Ancak Ankara siyasi tahlil için Astana kapsamında yıllardır süren görüşmelere karşın ortaya somut bir muvaffakiyet çıkmadığına da işaret ediyor.
Rusya sonlu bir operasyonu kabullenir mi?
Peki Lavrov’un açıklamaları ve Astana’ya atıfta bulunması ne manaya geliyor? Türkiye’nin yapacağı sonlu bir operasyona Moskova yeşil ışık yakabilir mi?
Maltepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Hasan Ünal, yalnızca Lavrov’un son açıklamalarının değil Rusya’dan bir müddettir gelen sinyallerin Suriye’ye yönelik bir operasyona yeşil ışık manasına geldiğini belirtiyor.
DW Türkçe’ye konuşan Ünal, “Rus tarafı haftalardır ABD’yi eleştirerek, Türkiye’nin hassasiyetlerini anladığını söylüyordu. Bu şu demek; mesela ben Rusya olsam, Türkiye bir operasyon yaptığında bundan en çok rahatsız olacak olan ülke ABD’dir. ABD’ye dayanak veren Avrupa ülkeleri de rahatsız olacaktır. Ben Rusya olsam bundan niçin rahatsız olayım?” yorumunu yapıyor.
Ünal, Rusya’nın Astana’ya işaret etme sebebini ise muhtemel bir operasyon sonrasında siyasi olarak bu meseleye bir tahlil bulunması için Ankara’yı ikna uğraşı olarak görüyor ve şöyle pahalandırıyor: “Rusya şunu söylüyor: Pekala operasyon için 30 km diyorsunuz, diyelim ki oldu. (Peki sonra ne olacak) diyorlar. Astana’ya referans vererek ‘Suriye’ye barış getirelim, gelin topluca Batılıların içinde olmadığı bir Suriye barışı oluşturalım’ demek istiyorlar.”
Tahıl sevkiyatı için şimdi mutabakat yok
Öte yandan görüşmelerin ana gündem hususlarından bir oburu olan tahıl sevkiyatı konusunda da çok net bir sonuç çıkmazken, Lavrov’un Moskova ile istişare etmek için vakit istediği öğrenildi.
Ukrayna’nın Odessa limanında bekleyen ve varsayımı 22 milyon ton olduğu belirtilen tahıl eserini taşıyan gemilerin mayınlarla dolu limandan çıkartılması için bir inançlı koridor açılması bir mühletten beri gündemdeydi. Bunun için de Birleşmiş Milletler (BM) ile birlikte Türkiye de mayınların temizlenmesi ve tahıl sevkiyatının gerçekleşebilmesi için devredeydi.
Ancak basın toplantısında Lavrov’un Batılı ülkelerin Ukrayna’nın tahıl eserlerinin çıkışı konusunu bir facia olarak göstermeye çalıştığı, Ukrayna’dan dünyaya ihraç edilen tahılın hissesinin yalnızca yüzde 1 olduğuna ait kelamları dikkat çekti. Buna karşılık Çavuşoğlu ise dünyadaki besin krizinin gerçek bir kriz olduğunu ve bu hususa da yalnızca Ukrayna’dan değil Ukrayna ve Rusya’dan ihraç edilecek tahıl eseri ve gübre açısından bakılması gerektiğini vurguladı.
Lavrov ayrıyeten Ukrayna’nın mayınsızlaştırma faaliyetine hazır olması durumunda kendilerinin de hazır olduğunu söyleyerek ve saldırmayacaklarına dair teminat vererek, “Bizim tarafta rastgele bir pürüz yok. Ukrayna limanlarını mayınlardan temizlerse biz de gemilerin çıkışı için adımlar atarız” dedi.
Ukrayna Dışişleri Bakanlığı ise Lavrov’un limanların güvenliği konusunda verdiği garantiyi “boş sözler” olarak nitelendirdi.
Ukrayna’nın Ankara Büyükelçisi Vasil Bodnar da Kiev’in içinde yer almadığı bir uzlaşının mümkün olmadığını belirterek, Rusya’yı gemileri denetim etmek üzere “gerçekçi olmayan” teklifleri öne sürmekle suçladı.
