Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Pazartesi akşamı Türkiye’nin güney hudutları boyunca oluşturmayı hedeflediği 30 kilometre derinliğindeki “güvenli bölge” için yeni adımlar atacaklarını açıklaması sonrası Ankara hareketlendi. Açıklamasında Suriye’ye yönelik yeni bir askeri operasyonun sinyallerini veren Erdoğan, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin de bu istikamette hazırlıklarını sürdürdüğünü belirtti.
Operasyonla ilgili kararın Perşembe günü Ulusal Güvenlik Heyeti (MGK) toplantısında alınması bekleniyor. Fakat ABD’den operasyona şimdiden itiraz geldi. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, Türkiye’nin “güney hududundaki legal güvenlik telaşlarını anladıklarını lakin yeni bir operasyonun bölgede istikrarı daha da baltalayacağını” söyledi. Price, IŞİD’e karşı yürütülen gayret ile bölgedeki ABD askerlerini riske atacağını da belirtti.
Türkiye’nin Suriye’de hem işbirliği yaptığı hem de karşı karşıya geldiği Rusya’dan ise operasyonla ilgili şimdilik bir açıklama yok.
Pekala Türkiye’nin bu türlü bir operasyon için ABD ve Rusya’yı ikna etmesi mümkün mü? Ve Türkiye neden artık bu türlü bir operasyona kalkıştı?
Uzgel: Hem iç hem dış politik bir atılım
Uzmanlara nazaran Türkiye, Ukrayna savaşı nedeniyle Rusya’nın bölgedeki hakimiyetinin zayıfladığını düşünürken ABD’ye karşı da İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği sürecindeki veto kartını kullanmayı planlıyor. Dış siyasetteki değişen dengelerin Türkiye için “uygun bir zemin” yarattığı düşünülüyor.
Memleketler arası bağlar uzmanı İlhan Uzgel ise Erdoğan’ın operasyon açıklamasının hem iç hem de dış siyasete dönük bir atılım olduğu görüşünde.
Memleketler arası alakalar uzmanı İlhan UzgelFotoğraf: DW/A. Isık
Muhalefetin son devirde tesirini artırdığını, AKP’nin de bu etkiyi kırmak istediğini kaydeden Uzgel, “İktidar, gündemi tekrar ulusal muhalefetin kendisini eleştiremeyeceği bir mevzuya döndürmek istiyor” diyor. Türkiye’nin Suriye ile ortasına güvenlik çizgisi çekmeyi amaçladığını ve bunun da Barış Pınarı harekatında yarım kaldığını söz eden Uzgel, hükümetin dış siyaset gayesini “Şu sıralarda ABD içe gömülmüşken, NATO Ukrayna’ya yoğunlaşmışken eksik kalan modül tamamlanmak isteniyor olabilir” formunda özetliyor.
Lakin Uzgel’e nazaran Türkiye açısından zamanlama yeniden de uygun değil. Uzgel, “Ekonomi uygun durumda değil. Erdoğan iç siyasette taban kaybediyor. Arap ülkeleri de muhtemelen bu harekata karşı” tabirini kullanıyor.
“Batı ile bağlantılar bir kere daha darbe alır”
Avrupa ülkelerinin de evvelki Suriye operasyonları üzere planlanan harekata da sıcak bakmayacağı iddia ediliyor. Batı dünyasının Ukrayna krizine odaklandığını ve bu süreçte Türkiye’nin bunu fırsat bilerek hareket etmesinin reaksiyon ile karşılanacağını kaydeden Uzgel, “Batı ile bağlantılar bir daha darbe alır” iddiasında bulunuyor.
Rusya’nın sessizliğini koruduğuna dikkat çeken Uzgel, Türkiye’nin biraz da bu duruma güvendiği kanısında. “Ancak bu süreç, sırf Rusya’nın ses çıkarmamasıyla yürümez. Türkiye’nin Batı ülkelerini tekrar karşısına alması, stratejik açıdan elde edeceğinin maliyetini kurtarmaz üzere duruyor” diyen Uzgel, son devirde Türkiye’nin bölgede diplomasi lisanını ön plana çıkardığını hatırlatıyor ve şöyle devam ediyor: “Ancak yine askeri bir lisana dönülmesi Türkiye’ye ziyan verir.”
ABD ve Rusya ile yapılan mutabakatlar
Türkiye’nin Suriye’deki askeri maksatlarına işaret eden Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Araştırmacısı Oytun Orhan ise “Türkiye’nin güney sonlarındaki gayelerini daha evvel ilan ettiğini ve Suriye’nin kuzeyinde terörden arındırılmış inançlı bölge oluşturmayı amaçladığını” söz ediyor. “Türkiye, kaideler oluştukça bu gayeye yanlışsız ilerliyor” formunda konuşan Orhan, Türkiye’nin bugüne kadar Suriye’de üç hudut ötesi harekat düzenlendiğine ve Irak’ta da PKK’ya dönük Pençe operasyonlarının sürdüğüne dikkat çekiyor.
Fotoğraf: Getty Images/AFP/O. Haj Kadour
Orhan, şu anki mevcut durumun ABD ve Rusya ile imzalanan mutabakatlar çerçevesinde ilerlediğini de vurguluyor.
Türkiye, 2016 yılının Ağustos ayında Fırat Kalkanı, 2018 yılının Ocak ayında Zeytin Kolu ve 2019 yılının Ekim ayında da Barış Pınarı olmak üzere üç hudut ötesi harekat düzenlemişti. Türkiye, Barış Pınarı harekatının akabinde ABD ve Rusya ile iki başka mutabakat yapmıştı. ABD, YPG ve PKK’nın huduttan 32 kilometre güneye çekileceğini taahhüdünü vermişti. Rusya da YPG ve PKK’yı Tel Rıfat ve Münbiç’ten çıkarmayı taahhüt etmişti. Türkiye’nin tüm hududu PKK ve YPG’den arındırmayı hedeflediğini kaydeden Orhan, Erdoğan’ın yeni adımıyla ilgili “Uzun yıllardır sürdürülen stratejinin bir modülü olarak görmek gerek” diyor.
“Operasyonun ekonomik ve siyasi riskleri olabilir”
Türkiye’nin bölgede harekat alanını daraltan esas iki etken Rusya ve ABD’nin itirazları. Rusya, Suriye’de inançlı bölgelerin Beşar Esad idaresiyle işbirliği içerisinde oluşturulması gerektiğini savunurken ABD ise Türkiye’nin bölgedeki askeri aksiyonlarının ABD’nin güvenliğini ve IŞİD’le çabayı tehdit ettiğini savunuyor.
ORSAM Araştırmacısı Oytun OrhanFotoğraf: Privat
Lakin Orhan, “Ukrayna savaşının NATO nezdinde Türkiye’nin değerini ön plana çıkarması ve Rusya’nın Suriye’deki durumunun zayıflamasının Türkiye açısından uygun şartlar oluşturduğunu” düşünüyor. Orhan, Türkiye’nin Finlandiya ve İsveç’in NATO üyeliği sürecini pazarlık konusu yapabileceğini ve iki ülkenin üyeliğini engelleyerek harekata karşı gelinmemesini isteyebileceğini söz ediyor.
Askeri manada bir soru işareti bulunmadığını lakin Türkiye’nin siyasi bir karar vereceğini vurgulayan Orhan, siyasi ve ekonomik risklere dikkat çekiyor. Her ne kadar kaidelerin uygun hale geldiği düşünülse de ABD ve Rusya’nın halinin ehemmiyetini koruduğunu kaydeden Orhan, “ABD açısından yaptırımlar gündeme gelebilir. Rus askeri de hudutlu da olsa alanda bulunuyor. Rus askeri ile Türk Silahlı Kuvvetleri ortasında mümkün bir kaza büyük bir krize dönüşebilir” diyor.
Orhan, mevcut durumda her iki ülkenin Türkiye’ye yönelik temel itirazlarından vazgeçmediğini de vurguluyor.
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 görüntü
Türkiye operasyonda hangi bölgeleri maksat alacak?
Akçakale ile Ceylanpınar ortasındaki bölgenin denetim altına alındığını vurgulayan emekli Tuğgeneral Naim Babüroğlu, Ceylanpınar’ın doğusundan Irak hududuna kadar olan bölge ile Tel Abyad’ın batısında Fırat Irmağı’na kadar olan bölgenin yeni amaçlar olacağını söylüyor. Afrin’in doğusunda uzanan ve Fırat’ın batısında yer alan Tel Rıfat’ın da maksatlar ortasında olduğunu vurgulayan Babüroğlu, Fırat’ın batısındaki bölgenin ABD’nin denetimi altında olduğuna da dikkat çekiyor.
Türkiye’nin Barış Pınarı’nda olduğu üzere burada da sondan Hava Kuvvetleri ile operasyona dayanak sağlayabileceğini söz eden Babüroğlu’na nazaran Tel Rıfat bölgesinde yapılacak harekatta Rusya ile uyumun kıymetli olduğu görüşünde.
